همه چیز درباره المپیاد نجوم

برای اولین بار المپیاد جهانی نجوم در سال 1996، بین دو کشور روسیه و سوئد برگزار گردید و پس از دوازده دوره در سال 2007 این المپیاد با تغییراتی در اساسنامه‌، المپیاد جهانی نجوم و اختر فیزیک نام گرفت که پس از آن اولین دوره جدید در تایلند، دومین دوره در اندونزی و سومین دوره آن (2009) در ایران برگزار شد. (حضور درخشان دانش آموزان ایرانی در عرصه رقابت های جهانی و همچنین تجربه خوب میزبانی المپیاد جهانی فیزیک 2007 در اصفهان، موجب گردید تا در رای گیری هیات داوران در تایلند، میزبانی سومین المپیاد جهانی و اختر فیزیک 2009 به ایران واگذار شود). کشور عزیزمان جمهوری اسلامی ایران برای اولین بار در سال 2003 میلادی (1382) به طور غیر رسمی و با حمایت سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان (سمپاد)، تیمی متشکل از یک دانش آموز دختر و دو دانش آموز پسر را برای شرکت در هشتمین المپیاد جهانی نجوم به کشور سوئد اعزام نمود که نتیجه این رقابت ها سه مدال برنز بود. همچنین از سال 2010 تا به امروز، ایران با دو تیم (الف و ب) در رقابتهای جهانی شرکت کرده و همواره جزء 3 تیم برتر جهان بوده است.

مراحل المپیاد نجوم در ایران

مرحله اول المپیاد نجوم

در مرحله اول همه شرکت کنندگان در سراسر کشور در یک آزمون تستی شامل 35 سوال شرکت می کنند. این آزمون معمولا در اواخر بهمن هر سال برگزار و نتیجه آن اواخر اسفند ماه اعلام می­‌شود (نمره کف قبولی مرحله اول المپیاد نجوم عموما بین 10% تا 15% است). بعد از این مرحله و پذیرش حدود 600 تا 800 نفر از پایه دوم و سوم آزمون مرحله دوم برگزار می شود.

مرحله دوم المپیاد نجوم

مرحله دوم المپیاد نجوم حدود 70 روز پس از مرحله اول و در دهه اول اردیبهشت سال بعد برگزار می­ شود. این آزمون به صورت کتبی شامل 6 تا 10 سوال و به مدت زمان 270 دقیقه بر گزار می گردد. باید گفت که آزمون مرحله دوم آزمون ساده ای نیست و اکثر کسانی هم که المپیاد می­ خوانند در واقع برای عبور از این مرحله تلاش زیادی می­ کنند. بعد از این آزمون حدود 40 نفر از کل کشور پذیرفته شده و در تابستان آن سال به مدت 2.5 ماه در کلاس­های فشرده باشگاه دانش پژوهان شرکت می ­کنند (کف قبولی مرحله دوم بنابر نتایج سال­های گذشته بین 28% تا 40% نمره کل آزمون بوده است).

مرحله سوم المپیاد نجوم

در مرحله سوم، 40 نفر برگزیده­ ی مرحله دوم در یک دوره آموزشی شرکت م ­‌کنند و به آنها مباحثی بسیار پیشرفته­ تر از مباحث قبل تدریس می­ شود و در پایان دوره­ ی تابستانه از آنها امتحان های تئوری و عملی (برخلاف مراحل اول و دوم، در مرحله سوم آزمون عملی رصد، سهم عمده ­ای در نتایج و تعیین رنگ مدال دانش­‌آموزان دارد) گرفته خواهد شد و با توجه به نتایج به دست آمده به 10 نفر اول مدال طلا و مابقی مدال نقره و برنز اهدا می‌شود. لازم به ذکر است در صورتی که نمرات دانش­ پژوهی بسیار پایین باشد به ایشان مدالی تعلق نخواهد گرفت و با اهدای یک دیپلم افتخار از وی قدردانی به عمل می آید.

مرحله جهانی المپیاد نجوم

پس از اهدای مدال طلا به 10 نفر برتر مرحله ی سوم (دوره تابستانه)، این افراد با توجه به برخورداری معافیت از کنکور سراسری، به جای شرکت در کلاس‌های سال دوازدهم به مدت 6 ماه و هفته ای 2 تا 3 روز در کلاس های آمادگی برای المپیاد جهانی نجوم در باشگاه دانش پژوهان شرکت می کنند و پس از آن با توجه به نمرات کسب شده در آزمون ‌های تئوری و علمی، 5 نفر اول در قالب تیم «الف» و 5 نفر دوم در قالب تیم «ب» به مسابقات جهانی المپیاد نجوم اعزام می شوند.

المپیاد جهانی نجوم و اخترفیزیک در هر سال، به مدت 10 روز زیر نظر وزارت مربوطه در کشور میزبان سازماندهی می شود. هر کشور می تواند یک تیم حداکثر 5 نفره شامل دانش آموزان و دو نفر بزرگسال به عنوان رهبر تیم به مسابقات بفرستد (بعضی کشورها مانند ایران، تیم دومی را تحت عنوان مهمان به مسابقات می فرستند). رهبران تیم (تیم لیدرها) می توانند سوالات را به زبان مادری دانش آموزان ترجمه کنند. تمام هزینه‌های این 7 نفر در این ده روز، توسط برگزارکنندگان تامین می شود و شرکت کنندگان تنها هزینه سفر خود را پرداخت می کنند.

در رابطه با چگونگی آزمون‌های المپیاد جهانی نجوم باید گفت که هر دوره از مسابقات جهانی معمولا شامل آزمون‌های زیر است:

• آزمون نظری یا تئوری که از دو بخش سوالات کوتاه و بلند تشکیل شده است. هر دوره معمولا شامل 15 سوال کوتاه و 2 یا 3 سوال بلند است. این آزمون تقریبا نصف نمره نهایی را تشکیل می دهد.
• آزمون تحلیل داده که آزمونی بر روی کاغذ یا کامپیوتری است که طی آن شرکت کنندگان به تحلیل داده های واقعی می پردازند. این آزمون 25٪ نمره کل را تشکیل می دهد.
• آزمون رصد که می تواند شامل رصد آسمان واقعی یا آزمون آسمان نما (پلنتاریوم) باشد. این آزمون نیز 25٪ نمره نهایی را تشکیل می دهد.
• همچنین مسابقه تیمی نیز آزمون دیگری است که طی آن اعضای یک تیم به صورت مشترک سوال طولانی یا سختی را حل می کنند. نمرات این آزمون تاثیری در نمره نهایی ندارد.

زبان رسمی مسابقات انگلیسی است اگرچه امکان ترجمه سوالات وجود دارد. کشور میزبان مسئول طراحی و تصحیح سوالات است اگرچه تیم لیدرها می توانند به نمرات اعتراض کنند.

نحوه مشخص کردن برندگان نیز به شرح زیر است:

طبق اساسنامه مسابقات، برندگان مدال طلا، نقره، برنز و دیپلم افتخار بر اساس قاعده زیر تعیین می شوند:

ابتدا میانگین نمرات سه نفر اول به عنوان ملاک در نظر گرفته می شود.

1. کسانی که نمره‌شان بیش از 90٪ میانگین سه نفر اول باشد، مدال طلا دریافت می کنند.
2. کسانی که نمره‌شان بین 78٪ تا 90٪ میانگین سه نفر اول باشد، مدال نقره دریافت می کنند.
3. کسانی که نمره‌شان بین 65٪ تا 78٪ میانگین سه نفر اول باشد، مدال برنز دریافت می کنند.
4. کسانی که نمره‌شان بین 50٪ تا 65٪ میانگین سه نفر اول باشد، دیپلم افتخار دریافت می کنند.
5. باقی افراد، گواهی حضور در مسابقات را دریافت می کنند.
6. کسی که بیشترین نمره را در مسابقات کسب کرده باشد، به عنوان برنده مطلق شناخته می شود و جایزه ویژه‌ای دریافت می کند.
7. جایزه های دیگری ممکن است به سایر افراد داده شود. (برای مثال، بهترین نمره آزمون تئوری، تحلیل داده، رصد، خلاقانه ترین راه حل و…)

شرایط عمومی و اختصاصی ثبت نام در المپیاد نجوم

دانش آموزان در حال تحصیل در پایه دهم و یازدهم که دارای شرایط لازم به شرح موارد زیر می باشند، می توانند در آزمون المپیاد نجوم و اخترفیزیک شرکت نمایند:

• داوطلبان متقاضی ثبت نام المپیادهای علمی دانش آموزی که در دوره دوم متوسطه ترک تحصیل یا وقفه تحصیلی داشته اند، مجاز به ثبت نام و شرکت در این آزمون نخواهند بود.
• دانش آموزان واجد شرایط، می توانند در بیش از یک آزمون المپیاد ثبت نام نمایند.
• شرکت کنندگان پایه دهم که دارنده مدال طلا، نقره یا برنز دوره آموزشی تابستان سال قبل هستند، چنانچه تمایل به شرکت در در آزمون المپیاد سال جاری داشته باشند، می بایست تمام مراحل ثبت نام را از ابتدا طی نمایند و فقط در صورت موفقیت در یک مرحله، به مراحل بعدی راه خواهند یافت.

مزایا و جوایز قبولی در مراحل دوم و سوم المپیاد کامپیوتر

• کسب حداقل یک مدال برنز (همه کسانی که در مرحله دوم پذیرفته می شوند مدال خواهند گرفت.)
• دعوت های متوالی از شما، برای حضور در اردوها، همایش ها و نشست های مختلف با حضور مسئولین کشوری و لشگری
• امکان دریافت بورسیه های تحصیلی از دانشگاه های معتبر دنیا؛ دریافت مدال المپیاد کامپیوتر رزومه علمی شما را بسیار پربار می کند.
• امکان تدریس در رشته المپیادی تان در موسسات، مدارس و کلاس های خصوصی؛ معمولا دانش آموزانی که مدال المپیاد کامپیوتر را دریافت می کنند در مدارس و آموزشگاه ها برای دانش آموزان کلاس های حل مسئله و … برگذار می کنند و می توانند درآمد مناسبی از این راه پیدا کنند.

مدال آوران المپیاد کامپیوتر بدون کنکور به دانشگاه می روند

• برندگان مدال طلای المپیادهای کشوری بدون شرکت در کنکور سراسری می توانند در هر رشته مربوطه و دانشگاه دلخواه به تحصیل بپردازند. همچنین بنا بر تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی در خرداد ۱۳۹۱، امکان ادامه تحصیل دارندگان مدال طلای المپیادهای ریاضی، فیزیک و کامپیوتر در رشته های گروه پزشکی و دارندگان مدال طلای المپیادهای ادبی در تمام رشته های علوم انسانی و هنر نیز فراهم شد.

مزایای مدال نقره و برنز المپیاد کامپیوتر در کنکور سراسری

• به نمره تراز کنکور سراسری مدال آوران نقره و برنز پانزده درصد افزوده شده و سپس در رتبه بندی کنکور مورد مقایسه قرار می گیرند. این دانش پژوهان می توانند به صورت مجزا انتخاب رشته نمایند و اگر ۸۰ درصد نمره آخرین فرد پذیرفته شده در هر رشته دانشگاه را داشته باشند، امکان ادامه ی تحصیل در آن رشته دانشگاه را خواهند داشت.
• تمامی مدال آوران به عضویت بنیاد ملی نخبگان در آمده و علاوه بر دریافت حقوق ماهیانه و تسهیلات ویژه مالی و اعتباری برای انجام پروژه ها و شرکت در کنفرانس ها و همایش های علمی داخلی و خارجی، می توانند از تسهیلات نظام وظیفه بنیاد نیز استفاده کنند.

معافیت دارندگان مدال المپیاد کامپیوتر از خدمت سربازی

• مدال آوران طلا، نقره و برنز خدمت سربازی را به عنوان سرباز نخبه یک پروژه مرتبط با رشته دانشگاهی شان انجام می دهند و فقط در یک دوره بسیار کوتاه بخش آموزشی نظام وظیفه را می گذرانند و کارت پایان خدمت خود را دریافت می کنند. در این دوره سرباز نخبه ها حقوق خوبی نیز ستاد نیروهای مسلح دریافت می کنند.

همچنین در مورد مرحله چهارم یا مرحله جهانی باید گفت که تمام شرکت کنندگان بر اساس نمره فردی رتبه بندی شده و به بالاترین رتبه ها مدال تعلق خواهد گرفت. حداقل امتیاز برای دریافت مدال طلا، نقره یا برنز به نسبت 1 به 2 به 3 است و اگر شرکت کننده ای به حداقل 1 سؤال پاسخ دهد، لوح افتخار دریافت خواهد کرد. تا به حال 5 کشور چین، روسیه، آمریکا، کره جنوبی و بلغارستان موفق شده اند در دوره هایی با تیم هایی شرکت کنند که همگی اعضایشان طلا برده اند.

منابع و مباحث المپیاد نجوم