در عصر حاضر شاید کمتر کتابی مانند ادبیات علیه استبداد به تاثیرگذاری ادبیات و زندگیِ نویسندگان بر سیاست پرداخته باشد. ادبیات علیه استبداد نوشته شده توسط پترا کووی، نویسنده و مترجم اهل سن پترزبورگ و پیتر فین، ویراستار امنیت ملی در واشنگتن در سال 2014 است که نامزد دریافت جایزه NBCC (حلقه ملی منتقدان کتاب) شد.
این کتاب به نوعی شرح زندگینامه بوریس پاسترناک، نویسنده و شاعر روس، و رمان معروف او، یعنی دکتر ژیواگو، است که به تاثیرگذاری این نویسنده و رمان اش بر روسیه و سیاست حکومت شوروی میپردازد. روایت کتاب از اواخر سال 1956 شروع میشود که خبر انتشار اولین رمان شاعر معروف، بوریس پاسترناک، پخش شده است و ناشر جوانی به نام دانجلو، که کمونیستی ایتالیایی بود، برای دیدن پاسترناک به مسکو میرود.
در ادامه ی کتاب از ممنوعیت چاپ دکتر ژیواگو در روسیه خبردار میشویم و مصادف شدن این اتفاق با بازدید دانجلو از پاسترناک؛ که از انتشار کتابش در روسیه ناامید شده بود. به این ترتیب اتفاقات دست به دست هم میدهند تا رمان دکتر ژیواگو در سال 1957در ایتالیا به چاپ برسد و سال بعد از آن جایزه نوبل ادبیات 1958 را برای پاسترناک به ارمغان آورد (جایزهای که پاسترناک به دلیل فشار بسیار شدید حکومت شوروری از پذیرفتن آن امتناع کرد). اما همه ی اینها تازه شروعی بر ماجراهای پر پیچ وخم پاسترناک با حکومت توتالیتر (تمامیت خواه) شوروی میشود.
خواندن خود رمان دکتر ژیواگو، چه بعد و چه قبل از خواندن این اثر، خالی از لطف نیست که خوشبختانه این رمان نیز توسط انتشارات نگاه و ترجمه ی علی اصغر خبره زاده به چاپ رسیده است.
بیژن اشتری، مترجم این کتاب، به دلیل علاقه شخصی اش به تاریخ، تبدیل به مترجمی زبردست از آثار بسیار متنوع و جذاب تاریخی (به خصوص تاریخ کشور روسیه) شده است. اکثر آثار ترجمه شده توسط او مانند کتابهای انقلابهای 1989 روسیه، حرمسرای قذافی، راسپوتین و خودآموز دیکتاتورها، در انتشارات ثالث به چاپ رسیده اند.
در بخش هایی از این کتاب می خوانیم:
«دستنوشته های رمان زیر بغلش بود، به اتفاق همکار روسی اش و پاسترناک به طرف دروازه باغ راه افتادند. موقعی که آنها دم دروازه توقف کردند که با هم خداحافظی بکنند پاسترناک قیافه عجیبی به خود گرفته بود: پرطعنه و طنزآلود. او خطاب به مرد ایتالیایی گفت: "شما به این ترتیب باعث اعدام من میشوید."»
«انتشار دکتر ژیواگو در 1957 در غرب و اهدای جایزه نوبل ادبیات به بوریس پاسترناک در سال بعد، موجب یکی از بزرگترین طوفانهای فرهنگی ((جنگِ سرد)) شد.»
«کرملین نشینان به ادبیات بسیار اهمیت میدادند چون خودشان در دوره قبل از انقلاب ظرفیت ادبیات را در ایجاد و تحول فکری جامعه و مردم از نزدیک دیده بودند. ولادیمیر لنینِ انقلابی با خواندن رمان چه باید کرد؟ نیکالای چرنیشفسکی به رادیکالیسم و تندرَوی رو آورده بود.»
انتشارات ثالث
