«تنگسیر» عنوان یک رمان ایرانی در قالب مکتب ادبی رئالیسم و ناتورالیسم است که نویسنده برجسته و روشنفکر ایرانی صادق چوبک آن را به رشته تحریر درآورده است. این کتاب که اولین رمان چاپ شده از چوبک به شمار می رود، برای نخستین بار در سال ۱۳۴۲ منتشر و روانه بازار شد. داستان رمان تنگسیر بر اساس واقعیت نگاشته شده است و اسامی شخصیت های آن نیز حقیقی می باشند. چوبک این کتاب را بر اساس حادثه ای که در خرداد سال ۱۳۰۲، در روزنامه استخر شیراز منتشر شده بود نوشت و گسترش داد.
رمان تنگسیر که معروف ترین رمان نویسنده می باشد، بلافاصله پس از انتشار مورد توجه منتقدان و خوانندگان قرار گرفت و نقد های مثبت و منفی بسیاری را متوجه خود کرد. تنگسیر به 18 زبان مختلف ترجمه شده است. همچنین در سال ۱۳۵۲ یک فیلم سینمایی با همین عنوان، توسط امیر نادری و با بازی بهروز وثوقی بر اساس این رمان ساخته شد که در سال ۱۹۷۵ جایزه بهترین بازیگر را از جشنواره دهلی نو دریافت کرد.
کتاب تنگسیر از زمان انتشار تا کنون شهرت و محبوبیت خود را حفظ کرده است و هم اکنون نیز از نظر منتقدان در فهرست برترین داستان های ایرانی جای دارد. محبوبیت و اهمیت این اثر به اندازه ای بالا است که تا امروز و طی سال ها، انتشارات مختلفی دست به چاپ آن زده اند. یکی از معتبر ترین نسخه های چاپ شده از این رمان در سال ۱۳۸۲ توسط نشر نگاه منتشر و وارد بازار شد.
خلاصه داستان کتاب تنگسیر
کتاب تنگسیر داستان قهرمانی مرد به نام «زار ممد» از اهالی جنوب ایران، ولایت تنگسیرِ بوشهر، است که به دنبال احقاق حقی که از او زایل شده، دست به انتقام شخصی می زند. این داستان با قدرت نمایی زار ممد و از آنجا آغاز می شود که او برای رام کردن گاو ورزای «بی بی سکینه»، که وحشی شده و به مردم حمله می کند، دست خالی و به تنهایی روانه روستای دوواس می شود. زار ممد با زبان روزه و پای پیاده، کار و کاسبی محقر خود را تعطیل می کند تا به بیابان رفته و حیوان را به بند بکشد.
در ادامه داستان متوجه می شویم که زار ممد، بیست سال آزگار برای انگلیسی ها در جنوب کار کرده و موفق شده تا دو هزار تومان سرمایه جمع کند. او که حالا توبه کرده است، نزد امام جمعه بوشهر می رود تا پولش را حلال کند. امام جمعه با برداشتن سیصد تومان از پول ها، آن را حلال کرده و به دست زار ممد برمی گرداند.
او سپس به کربلا می رود، در راه بازگشت با مقداری از پولش یک مغازه جو فروشی میخرد و باقی پول را به توصیه مردی به نام «گنده رجب»، به «کریم حاج حمزه» بازاری می دهد تا در سود تجارت با او شریک شود. پس از مدتی که زار ممد برای بازپس گیری پولش به کریم مراجعه می کند، او شراکت را انکار می کند. مراجعه به وکیل و شکایت هم سودی ندارد و زار ممد دارایی اش را از دست می دهد. حالا او با خرید یک تفنگ شکاری تصمیم می گیرد تا شخصاً عدالت را اجرا کرده و از افرادی که پول او را خورده اند انتقام بگیرد.
موضوع کتاب تنگسیر
رمان تنگسیر یکی از موفق ترین و بهترین نمونه های داستان های واقع گرایانه در تاریخ ادبیات ایران است. چوبک در این رمان، با به کارگیری هوشمندانه و هنرمندانه تکنیک های نویسندگی خاص خودش، دست به خلق اثری زده است که در پیروی از سبک ناتورالیسم یا واقع نمایی افراطی، چهره عریان زندگی مردم عادی را، با تمام زشتی ها و زیبایی هایش، نمایش می دهد. او همچون آثار پیشین خود، اعم از نمایشنامه و داستان های کوتاه، این بار نیز به سراغ مردم بومی رفته است تا برگی از زندگی آن ها را پیش روی خوانندگان بگشاید.
چوبک نویسنده ای است که برخلاف اغلب نویسنده های معاصر خود که بیشتر به زندگی مردم شهری می پرداختند، به زندگی مردم در حاشیه و فرهنگ بومی ایرانی علاقمند بود. او در این رمان نیز با انتخاب بوشهر به عنوان مکان حوادث داستان و با الهام گرفتن از یک رویداد واقعی، سعی کرده تا فرهنگ، زبان، و آداب و رسوم این گوشه از کشور را به تصویر بکشد و پرده از درد و رنج ساکنان بومی آنجا بردارد.
خواندن کتاب تنگسیر همچون تجربه ای ناب از سفری به خطه جنوب ایران است. نویسنده با توصیفات زیبا، جزییات دقیق از طبیعت بوشهر و با بکارگیری زبان محلی در محاورات شخصیت های رمان اش به خوبی موفق شده تا خواننده را وارد حال و هوای داستان کرده و نمایی کامل و همه جانبه از فضای جنوبی و محلی داستان ارائه دهد.
اگرچه این رمان داستانی سرراست و بدون پیچیدگی دارد، ولی ضرباهنگ متناوب و سیر حوادث در آن به گونه ای است که در تمام مدت خواننده را با خود همراه نگه داشته و موجب ملال نمی شود. زبان شیرین، نثر پاکیزه و فرم منحصر به فرد داستان از مهمترین ویژگی های این اثر می باشد که حتی با وجود استفاده مکرر از لهجه محلی و اصطلاحات بومی، خواندن داستان را ساده و دلپذیر می کند.
صادق چوبک نویسنده کتاب تنگسیر
صادق چوبک در سال ۱۲۹۵ شمسی در شهر بوشهر متولد شد. او برخلاف اغلب اعضای خانواده اش که به تجارت مشغول بودند، شیفته تحصیل و ادبیات بود. چوبک نویسندگی را در سال ۱۳۲۴ و با مجموعه داستان «خیمه شب بازی» به طور جدی آغاز کرد. سپس با نوشتن کتاب های «روز اول قبر» و «انتری که لوطی اش مرده بود»، نام خود را در کنار بزرگانی چون صادق هدایت و بزرگ علوی جای داد و به عنوان یکی از پیشگامان داستان نویسی نوین در ایران شناخته شد.
چوبک علاوه بر نویسندگی، به خاطر تسلط به زبان انگلیسی، به ترجمه نیز می پرداخت. از آن جمله می توان به ترجمه داستان «پینوکیو» از نویسنده شهیر ایتالیایی کارلو کلودی اشاره کرد که آن را با عنوان «آدمک چوبی» به فارسی برگرداند. همچنین شعر «کلاغ» اثر معروف ادگار آلن پو نیز به دست او ترجمه شده است. از دیگر آثار این نویسنده می توان به این عناوین اشاره کرد: «سنگ صبور»، «توپ لاستیکی»، «چراغ آخر»، «روز اول قبر» و «مهپاره»
جملاتی زیبا از کتاب تنگسیر
«ای از ما بهترونا، اگر یه کاری کنین که این هایی که پولای من را خوردن بیان پولام را بم پس بدن ، خودم یه دسه شعم می آرم نذر می کنم. اینا پولای زن و بچه هام بود. مایه دسم بود. ای از ما بهترون، به من کمک کنین. یه دسته شعم می آرم نذرتون می کنم.»
«الان همش بت می گم تا بدونی چه سوراخی تو این دل منه. پارسال توبه کردم که دیگه پیش فرنگی کار نکنم. وختی از خونه رابرت صاحاب در اومدم. دوهزار تومن پول نقره چرخی داشتم که دسترنج بیس سال جون کندنم بود. برای فرنگی، آشپزی کردم، آهنگری کردم، سگ شوری کردم و بلا نسبت شاش و گهشون را شسّم، تا این چند تا قرون گرد کردم و این چند تا قرون، دار و ندارم بود. از خونه رابرت صاحاب که در اومدم، رفتم پیش امام جمعه بوشهر گفتم می خوام پولمو حلال کنم. خدا خیرش بده، چه آدم با خدائیه، دو هزار تومنم گرفت و هزار و هفتصد تومن از پول خودش بم داد. همش سیصد تومنش رو ورداشت. من راضی بودم. از شیر مادرم حلالترش باشد.»
«تو زندگی هیچی نیست که قد شرف و حیثیت آدم برابر باشه؛ حتى جون آدم. حتی زن و بچه آدم. درسه که چشمشون به دست ماس و باید به فکر شون باشیم و زیر پر و بالمون بزرگ شون کنیم. اما نه با بی آبرویی. این خوبه که فردا که بچه هامون بزرگ شدن مردم بهشون بگن باباتون نامرد بود و زیر بار زور رفت؟ این خوبه یا خوبه بشون بگن باباتون رفت حقش بگیره کشتنش؟»
انتشارات نگاه
