ادبیات علیه استبداد

در عصر حاضر شاید کمتر کتابی مانند ادبیات علیه استبداد به تاثیرگذاری ادبیات و زندگیِ نویسندگان بر سیاست پرداخته باشد. ادبیات علیه استبداد نوشته شده توسط پترا کووی، نویسنده و مترجم اهل سن پترزبورگ و پیتر فین، ویراستار امنیت ملی در واشنگتن در سال 2014 است که نامزد دریافت جایزه  NBCC (حلقه ملی منتقدان کتاب) شد.

این کتاب به نوعی شرح زندگی­نامه بوریس پاسترناک، نویسنده و شاعر روس، و رمان معروف او، یعنی دکتر ژیواگو، است که به تاثیرگذاری این نویسنده و رمان ­اش بر روسیه و سیاست حکومت شوروی می­پردازد. روایت کتاب از اواخر سال 1956 شروع می­شود که خبر انتشار اولین رمان شاعر معروف، بوریس پاسترناک، پخش شده است و ناشر جوانی به نام دانجلو، که کمونیستی ایتالیایی بود، برای دیدن پاسترناک به مسکو می­رود.

در ادامه­ ی کتاب از ممنوعیت چاپ دکتر ژیواگو در روسیه خبردار می­شویم و مصادف شدن این اتفاق با بازدید دانجلو از پاسترناک؛ که از انتشار کتابش در روسیه ناامید شده بود. به این ترتیب اتفاقات دست به دست هم می­دهند تا رمان دکتر ژیواگو در سال 1957در ایتالیا به چاپ برسد و سال بعد از آن جایزه نوبل ادبیات 1958 را برای پاسترناک به ارمغان آورد (جایزه­ای که پاسترناک به دلیل فشار بسیار شدید حکومت شوروری از پذیرفتن آن امتناع کرد). اما همه ­ی این­ها تازه شروعی بر ماجراهای پر پیچ ­وخم پاسترناک با حکومت توتالیتر (تمامیت خواه) شوروی می­شود.

خواندن خود رمان دکتر ژیواگو، چه بعد و چه قبل از خواندن این اثر، خالی از لطف نیست که خوشبختانه این رمان نیز توسط انتشارات نگاه و ترجمه­ ی علی اصغر خبره زاده به چاپ رسیده است.

بیژن اشتری، مترجم این کتاب، به دلیل علاقه شخصی ­اش به تاریخ، تبدیل به مترجمی زبردست از آثار بسیار متنوع و جذاب تاریخی (به خصوص تاریخ کشور روسیه) شده است. اکثر آثار ترجمه شده توسط او مانند کتاب­های انقلاب­های 1989 روسیه، حرمسرای قذافی، راسپوتین و خودآموز دیکتاتورها، در انتشارات ثالث به چاپ رسیده­ اند.

در بخش هایی از این کتاب می خوانیم:

«دست­نوشته ­های رمان زیر بغلش بود، به اتفاق همکار روسی ­اش و پاسترناک به طرف دروازه باغ راه افتادند. موقعی که آن­ها دم دروازه توقف کردند که با هم خداحافظی بکنند پاسترناک قیافه عجیبی به خود گرفته بود: پرطعنه و طنزآلود. او خطاب به مرد ایتالیایی گفت: "شما به این ترتیب باعث اعدام من می­شوید."»

 

«انتشار دکتر ژیواگو در 1957 در غرب و اهدای جایزه نوبل ادبیات به بوریس پاسترناک در سال بعد، موجب یکی از بزرگ­ترین طوفان­های فرهنگی ((جنگِ سرد)) شد.»

 

«کرملین ­نشینان به ادبیات بسیار اهمیت می­دادند چون خودشان در دوره قبل از انقلاب ظرفیت ادبیات را در ایجاد و تحول فکری جامعه و مردم از نزدیک دیده بودند. ولادیمیر لنینِ انقلابی با خواندن رمان چه باید کرد؟ نیکالای چرنیشفسکی به رادیکالیسم و تندرَوی رو آورده بود.»