کتاب «سن عقل» اولین کتاب از سه گانۀ «راه های آزادی» است که در سال 1945 منتشر شد. ژان پل سارتر نویسنده، منتقد، نمایشنامه نویس و فیلسوف فرانسوی است که از شخصیت های کلیدی در مکتب اگزیستانسیالیسم بود. سارتر بینشی منحصر به فرد به زندگی و به طور کلی، هستی بشر داشت و از پذیرش جایزه نوبل ادبیات در سال 1964 سر باز زد.
سارتر به خاطر «آثاری که غنی از ایده و مملو از روح آزادی و جستجوی حقیقت هستند و همچنین تأثیر گسترده ای بر عصر ما اعمال کرده اند» برندۀ این جایزه شد، اما زمانیکه متوجه شد قرار است جایزۀ نوبل ادبیات به او برسد نامه ای به دبیر دائمی آکادمی سوئد نوشت و از او خواست تا وی را به عنوان برنده اعلام نکنند. او در نامه اش نوشت که بنا به ملاحظات اساسی ای که مربوط به آزادی یک روشنفکر می شوند، نمی تواند و نمی خواهد این جایزه را، نه در این سال و نه در سال های پس از آن بپذیرد.
اما آکادمی سوئد تصمیمش را گرفته بود و ژان پل سارتر به عنوان برنده اعلام شد. البته این تنها جایزه ای نبود که سارتر از پذیرفتنش سر باز زد. او هیچ کدام از جوایز و افتخاراتی را که آن زمان به او اعطا شد را نپذیرفت و فکر می کرد نویسنده باید برای چیزی که می نویسد شناخته شود نه جوایزی که بدست می آورد.
سارتر از طرفداران کمونیسم بود، هرچند که هرگز به طور رسمی به عضویت حزب کمونیست فرانسه درنیامد. وی بیشترِ عمر خویش را صرف مطابقت دادن ایده های اگزیستانسیالیستی اش کرد. درون مایه ی آثار سارتر آزادی، خدا، معنابخشی به زندگی ، داوری های اخلاقی و در هم تنیدگی خیر و شر هستند.
خلاصه کتاب سن عقل
جلد اول سه گانۀ راه های آزادی مقدمه ای است برای زندگی «متیو دلارو»، مردی که می خواهد آزاد باشد. کسی که معتقد است اگر مسئولیت وجودش را برعهده نگیرد، ادامه دادن به وجود، پوچ است. داستان این رمان در پاریس و اواخر 1930 اتفاق می افتد و سه روز از زندگی متیو را که معلم فلسفه است روایت می کند.
متیو در خلال این سه روز با افراد متعددی ملاقات می کند. از برادرش «ژاک» گرفته تا دوستانش «دنیل»، «بوریس» و «برونه». او خود را از وابستگی های سیاسی رها می کند و به همین دلیل از ازدواج نیز امتناع می کند. او اولین بار وقتی به دام می افتد که «مارسل»، معشوق هفت ساله اش، حامله می شود. متیو به دنبال پول برای سقط جنین است و هنگامیکه 4,000 فرانک می دزدد متوجه می شود که مارسل، معشوقه اش، قصد نگه داشتن بچه را دارد و می خواهد با دنیل که همجنسگراست، ازدواج کند.
پس زمینه ی دیگر داستان کشمکش های درونی متیو است که تلاش می کند مفهوم و چرایی زندگی را در حالیکه هرروز پیرتر می شود درک کند و بین آزادی و درگیر کردن خود با دیگران در نهایت یکی را انتخاب کند. ولی درنهایت به این نتیجه می رسد که هیچکس آزادی اش را مهار نکرده و این زندگی اش است که آن را بلعیده. او در نهایت بعد از مرور روز جنجالی اش با خودش فکر می کند که هیاهویی فراوان را برای هیچ به جان خریده است.
کتاب سن عقل با ایده ی سارتر از آزادی به عنوان هدف غایی انسان سروکار دارد. این اثر در پی آن است که مفهوم اگزیستانسیالیستی آزادی نهایی را از طریق ارائه گزارشی دقیق از روانشناسی شخصیت ها به تصویر بکشد، زیرا آن ها مجبور هستند تصمیمات مهمی در زندگی خود بگیرند. سارتر انگیزه های شخصیت های مختلف و اعمال آنها را تحلیل می کند و برداشت های دیگران را در نظر می گیرد تا تصویری جامع از شخصیت اصلی به خواننده ارائه دهد. در واقع سارتر با قرار دادن متیو در موقعیت های مختلف ذره ذره ویژگی های شخصیت او را برای خواننده روشن می کند.
این کتاب به عنوان اثری اگزیستانسیالیستی بسیار جالب است و مورد توجه انتقادی و فکری نیز قرار گرفته است. در این سه گانه توضیحات پدیدارشناسانه از حوادث روزمره به نمایش گذاشته شده اند. شخصیت های داستانی سارتر در میدان مغناطیسی قرار دارند که یک قطب آن آزادی و مسئولیت و قطب دیگر آن محدودیت ها و موانع است.
دو کتاب دیگر از این سه گانه به نام های «تعلیق» و «دلمردگی» نیز توسط حسین سلیمانی نژاد ترجمه شده و به چاپ رسیده اند. رمان «تهوع» و رساله ی «هستی و نیستی» از مهم ترین آثار سارتر هستند که نظرات اخلاقی و فلسفی او را به روشنی بازتاب می دهند. سارتر همچنین نمایشنامه های مشهوری دارد از جمله «مگس ها»، «خلوتکده»، «گوشه نشینان آلتونا»، «مرده های بی کفن و دفن» و «دست های آلوده».
حسین سلیمانی نژاد مترجم زبان فرانسه است که کتاب های دیگری نیز از سارتر مثل «تهوع» ترجمه کرده است. همچنین ترجمه ی آثاری چون «تصادف شبانه» و «ماه عسل» اثر پاتریک مودیانو و «تندباد» اثر لوران گوده را در کارنامه ی خود دارد.
جملاتی زیبا از کتاب سن عقل
«ماتیو به سادگی گفت: “بیشتر از هرچیز دیگری به شناختن خودم علاقه مندم.
مارسل گفت: “می دانم این هدف نیست. وسیله است. برای این است که از قفس خودت آزاد شوی. نگاه کردن به خودت و قضاوت خودت: این رفتار مورد علاقه ی توست. وقتی به خودت نگاه می کنی، تصور می کنی آن چیزی نیستی که می بینی. تصور می کنی هیچی. در واقع آرمان تو هیچ بودن است.”
ماتیو آرام تکرار کرد: “هیچ بودن نه. اینطور نیست. گوش کن. من… من فقط می خواهم خودم جلو خودم را بگیرم.”
مارسل گفت: “بله آزاد بودن. آزاد مطلق. عیبت همین است.”
ماتیو گفت: “این عیب نیست. اسمش… انتظار داری چه کار کنم؟”
عصبانی بود درباره ی همه ی این ها صدبار به مارسل توضیح داده بود و مارسل هم می دانست این موضوع برایش از هرچیزی مهم تر است…
اگر سعی نمی کردم وجودم را خودم اداره کنم، وجود داشتن به نظرم خیلی پوچ می رسید.»»
«او خوب می دانست که این بخش کوچک از زندگی بی دغدغه اش عاریتی است و باید چند لحظه بعد آن را پس دهد، اما با خیال راحت از آن استفاده می کرد. برای آدم های بازنده ، دنیا باز هم کلی خوشبختی های ساده و کوچک کنار می گذارد، حتی بیشترِ شیرینی های زودگذرش را برای آن ها نگه می دارد، به این شرط که متواضعانه از آن ها لذت ببرند.»
نشر چشمه
