برترین رمان های مکتب اگزیستانسیالیسم (وجود گرایی) در ادبیات جهان

مکتب ادبی اگزیستانسیالیسم چیست و چگونه شکل گرفت

مکتب اگزیستانسیالیسم (وجود گرایی یا اصالت وجود) به طور کلی از فلسفه نشات گرفته شده است؛ بنابر همین موضوع، رگه های این مکتب (فلسفه) را در بسیاری از آثار کهن و معاصر می توان مشاهده کرد. این مکتب، بیشتر مکتبی فلسفی است تا ادبی اما اغلب نویسندگان این مکتب، فلسفه را از هنر و ادبیات جدا نمی دانستند.

فلسفه اگزیستانسیالیسم توسط فیلسوفانی مانند فردریش نیچه، سورن کی یر کگور شروع و توسط هایدگر و به خصوص ژان پل سارتر به اوج خود رسید و در نهایت توسط افرادی مانند اروین دی یالوم تا زمان حال ادامه یافته است. مکتب اگزیستانسیالیسم بعد از اتمام جنگ جهانی دوم در فرانسه به طور کلی جای سبک سورئالیسم را گرفت و تاثیر جنگ جهانی دوم بر گسترش و رواج این مکتب را نمی توان نادیده گرفت. اگزیستانسیالیسم ایده تسلط جهان بر نحوه زندگی انسان را رد می کند. این مکتب بر پایه آزادی و مسئولیت انسان شکل گرفته است، چون هیچ کس نمی تواند ادعا کند اعمالش از اشخاص دیگر ناشی شده است. در ادامه، به بررسی 5 رمان برتر مکتب ادبی اگزیستانسیالیسم می پردازیم.

برترین رمان های مکتب ادبی اگزیستانسیالیسم

تهوع از ژان پل سارتر

رمان «تهوع» یکی از بهترین و اولین نمونه های ادبیات اگزیستانسیالیسم (وجود گرایی یا اصالت وجود) است که در سال 1938 برای اولین بار منتشر شد. ژان پل سارتر یکی از بزرگترین متفکران فلسفه اگزیستانسیالیسم بود که فلسفه او را می توان به طور کامل در کتاب بزرگ «هستی و نیستی» خواند. در واقع رمان تهوع، بازتابی داستانی و عصاره ای جذاب از کتاب هستی و نیستی است. ژان پل سارتر در سال 1964 برنده جایزه نوبل ادبیات شد اما، به دلیل مخالفت با سیاست های بنیاد نوبل، هیچگاه آن را نپذیرفت.

داستان کتاب تهوع حول محوریت شخصی به نام “آنتوان روکانتن” ساخته و پرداخته شده است. روکانتن نویسنده ای جوان است که ترسِ «وجود داشتن»، تمامی تفکرات و احساسات او را مختل کرده است. فضای زندگی و تفکر او گویا مِه گرفته و گنگ است؛ فضایی تلفیقی از تمامی شک ها و تردید ها و ترس های وجودی بشر. تهوع در واقع فعل و انفعلات درونی و بیرونی است که روکانتن طی می کند تا به جوابی برای سوالات بنیادین وجودی برسد. او در این راه، بیش از جستجوی بیرونی، به جستجوی درونی پناه می برد و طی حرکتی دایره وار، به خلق کردن به عنوان راه حلی برای پوچیِ دنیا می رسد؛ خلق کردنی از جنس ادبیات، موسیقی و…

وقتی نیچه گریست از اروین دی یالوم

«وقتی نیچه گریست» رمانی روانشناختی از اروین دی يالوم روانشناس مشهور اگزیستانسیالیست است که در آن داستانی خیالی از روزهای جوانی و بیماری فریدریش نیچه فیلسوف آلمانی را روایت می شود. این رمان برای اولین بار در سال 1992 منتشر شده است. دی يالوم در قالب این رمانِ تاریخی کوشیده است تا به شرح داستانی جذاب از برخی از بزرگان قرن 19ام میلادی همچون فریدریش نیچه، یوزف (جوزف) بروئر و زیگموند فروید بپردازد. فردریش نیچه در این رمان دچار مریضی های فیزیکی و روحی متعددی است که شکست عشقی بزرگ نیز از دختری به نام “لو سالومه” آن ها را بدتر کرده است. لو سالومه، برای کمک به نیچه، به “دکتر بروئر” پیشنهاد می کند که نیچه را درمان کند.

نویسنده بدین ترتیب، جرقه های آغازین شروع علم روانکاوی را توسط تعامل دکتر بروئر و فروید با نیچه شرح می دهد. ویژگی اصلی رمان وقتی نیچه گریست، در کنار مفاهیم علمی و فلسفی آن، درباره رویارویی تخیلی این سه شخصیت تاریخی و کشاندن زندگی واقعی آن ها به فضای داستانی است. تمامی گفتگوهایی که بین نیچه و دکتر بروئر انجام می شود غیر واقعی است اما دیالوگ های نیچه همگی از سخنان نیچه در کتاب هایش استخراج شده اند.

یادداشت های زیرزمینی از فئودور داستایفسکی

رمان «یادداشت های زیرزمینی» یکی از خاص ترین و بهترین آثار کم حجم فئودور داستایفسکی است که در سال 1864 منتشر شد. این رمان اولین نمونه رمان های تک گویی درونی و یکی از اولین و بهترین رمان های مکتب ادبی اگزیستانسیالیسم می باشد. یادداشت های زیرزمینی حاصل دوران تبعید و تجربیات سخت داستایفسکی است. نویسنده در این رمان مسائل بنیادین زیادی را به چالش می کشد و با تحلیل های روانشناسانه از شخصیت اصلی رمان، اثری عمیق و لایه لایه را خلق کرده است.

رمان یادداشت های زیرزمینی به دو بخش تقسیم می شود. در بخش اول شاهد مونولوگی بسیار طولانی از راوی بسیار عجیب و غریبی هستیم. او فردی منزوی است که از جامعه زده شده و به زیرزمین پناه برده است و تفکراتش را نوشخوار می کند. او دلیل این زدگی و درد کشیدن را زیادی دانستن می داند و از طرفی، تمامی حرف ها و اعترافاتش ضد و نقیض هستند. در بخش دوم که شامل سه قسمت است، سرنوشت نفس گیر و تراژیک این فرد عجیب مشخص می شود.

محاکمه از فرانتس کافکا

دو رمان بزرگ از فرانتس کافکا، رمان «محاکمه» و داستان بلند «مسخ»، در بسیاری از لیست های برترین آثار مکتب ادبی اگزیستانسیالیسم تاریخ ادبیات دیده می شوند. محاکمه نام مشهورترین رمان کافکا است که در سال های 1915 و 1916 نوشته شده و برای اولین بار در سال 1925 منتشر شد. کافکا در این رمان روایتی هولناک از زندگی یک کارمند ساده بانک به نام “یوزف ک” را روایت می کند. یوزف بامداد یک روز عادی به ارتکاب به جرمی نامشخص، متهم شده و بازداشت است. او ابتدا فکر می کند که به سادگی می تواند از بی گناهی خود دفاع کند و خود را مبرا سازد اما زهی خیال باطل! یوزف ک. به زودی خود را در هزارتوی دستگاه قضاوتی بسیار عجیب و گنگ پیدا می کند که نه از محاکمه کنندگان خود اطلاع درستی دارد و نه حتی از جرم خود. این ماجرای سرسام آور تا آنجایی پیش می رود که خود یوزف ک. نیز دیگر نمی داند که بی گناه است یا گناهکار.

کافکا در رمان محاکمه، نهایت هنر خود را در به تعلیق درآوردن خواننده در دنیای اسرار آمیزش به کار بسته است. این رمان با آنکه مانند بسیاری از نوشته های کافکا ناتمام است، داستانی فلسفی، نمادین و انتقادی بسیار جذاب و مهیجی را به خواننده ارائه می دهد. کافکا در این کتاب مانند بزرگانی همچون داستایفسکی به بررسی روانشانسانه شخصیت اصلی خود نیز پرداخته است و بسیاری از مسائل شناختی و وجودی انسان را به چالش می کشد.

بار هستی (سبکی تحمل ناپذیر هستی) از میلان کوندرا

«بار هستی» مشهورترین و خاص ترین رمان میلان کوندرا است که در سال 1984 منتشر شد. این رمان با اشاره به فلسفه فردریش نیچه و نظریه «بازگشت ابدی» او شروع می شود و حول محور این نظریه به پیش می رود. همین امر نیز نویدبخش رمانی روانشناسانه، فلسفی و تحلیلی است که به بسیاری از جنبه های روانشناختی انسان می پردازد؛ مقولاتی مانند عشق، خیانت، وجود، درد، فقدان، بحران های هویتی، مردانگی و زنانگی.

رمان بار هستی روایتی است از یک جراح موفق به نام “توما” و عشق همزمان و متفاوتش به دو زن؛ عکاسی به نام “ترزا” و معشوقه آزاداندیش و هنرمندش “سابینا”. رمان با آشنایی عجیب و غریب توما و ترزا و سپس زندگی مشترک آنها شروع می شود که رفته رفته به وضعیتی وخیم و بیمارگونه می انجامد. در این حین، توما رابطه ای نامشروع با سابینا دارد و این روند، موجب شکستگی شخصیت توما به دو نیم و بروز دغدغه های وجودی در او شده است. واکاوی استثنایی روح و جان شخصیت های رمان، تحلیل برخی از مشکلات عاطفی جامعه در خلال داستان، غیر خطی بودن روایت و تعویض زاویه دید رمان و راوی ها، از جذاب ترین ویژگی های این رمان فلسفی-روان شناسانه است.