چگونه داستایوفسکی بخوانیم؟

اگر ادبیات روسیه یک پیامبر داشته باشد، آن نویسنده قطعا «لئو تالستوی (تولستوی)» است. اما اگر بخواهیم برای ادبیات تمام دنیا یک روانشناسی ادبی و یک جراح ذهن و روح انتخاب کنیم، بی گمان باید «فئودور داستایفسکی» را برگزینیم.

«فئودور داستایفسکی» داستان‌نویس، مقاله نویس و روزنامه نگار بسیار سرشناس روس‌تبار بود که در سال 1821 متولد شد و در سال 1881، چشم از جهان فرو بست. داستایوفسکی یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان «عصر طلایی» ادبیات روسیه بود. در ادامه به این مطلب اشاره خواهیم کرد چگونه آثار داستایوفسکی را بخوانیم؟

آثار او، «موقعیت انسانی» را در شرایط وخیم اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مردم روسیه مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد. او مانند جراحی کارکشته، به جان دژخیم‌ها و پلشتی‌های روح و روان انسانی می‌افتد و با شکافتن لایه‌های عمیق ناخودآگاه شخصیت‌های داستانی خود، روایاتی خیره کننده را بازگو می‌کند.

مجموعه آثار فئودور داستایفسکی

«فئودور داستایوفسکی» از جمله پرکارترین نویسندگان کشور روسیه بود. آثار او طیف گسترده‌ای از فرم‌های ادبی را در بر می‌گیرد؛ از رمان‌های بلند و کوتاه تا مقاله‌ها و جستارهای ادبی، اجتماعی و سیاسی. آثار او بر افراد بسیار مشهوری مانند «نیچه»، «سارتر» و «چخوف» بسیار تاثیرگذار بوده‌است.

عناوین رمان‌های کوتاه و بزرگ «فئودور داستایفسکی» بدین صورت می‌باشد:

• «بیچارگان» (۱۸۴۶)
• «همزاد» (۱۸۴۶)
• «بانوی میزبان» (خانم صاحبخانه) (۱۸۴۷)
• «نیه توچکا» (ناتمام) (۱۸۴۹)
• «رویای عموجان» (۱۸۵۹)
• «ناشناس» (روستای استپانچیکو) (۱۸۵۹)
• «رنج کشیدگان و خوارشدگان» (تحقیر و توهین شدگان یا آزردگان) (۱۸۶۱)
• «خاطرات خانه اموات» (یادداشت هایی از خانه مردگان) (۱۸۶۲)
• «یادداشت های زیرزمینی» (۱۸۶۴)
• «جنایت و مکافات» (۱۸۶۶)
• «قمارباز» (۱۸۶۷)
• «ابله» (۱۸۶۹)
• «همیشه شوهر» (شوهرباشی) (۱۸۷۰)
• «جن زدگان» (تسخیرشدگان یا شیاطین) (۱۸۷۲)
• «جوان خام» (۱۸۷۵)
• «برادران کارامازوف» (۱۸۸۰)

عناوین برخی از داستان های کوتاه این نویسنده نیز، عبارتند از:

• «آقای پروخارچین» (۱۸۴۶)
• «نازک دل» (۱۸۴۸)
• «دزد شرافتمند» (۱۸۴۸)
• «درخت کریسمس و ازدواج» (۱۸۴۸)
• «شب های روشن (داستان کوتاه)» (۱۸۴۸)
• «یک داستان کثیف» یا «یک اتفاق مسخره» (۱۸۶۲)
• «کروکدیل» (۱۸۶۵)
• «بوبوک» (۱۸۷۳)
• «نازنین» (۱۸۷۶)
• «رؤیای آدم مضحک» (۱۸۷۷)

علاوه بر این فهرست‌ها، داستایوفسکی چندین نوشتۀ غیرداستانی مهم نیز در کارنامه دارد که از مشهورترین آن‌ها می‌توان به کتاب‌های «سفرنامه اروپا» و «تأملات و مجادلات» اشاره کرد. همانطور که مشخص است، حجم آثار ادبی داستایفسکی بسیار زیاد است؛ مخصوصا وقتی برخی از رمان‌های او بیش از 1000 صفحه حجم دارند! اما چگونه آثار داستایفسکی را بخوانیم؟

خواندن آثار داستایفسکی بر اساس ترتیب زمانی به کسانی پیشنهاد می‌شود که طرفدار دو آتیشۀ این نویسندۀ بزرگ هستند یا کسانی که قصد دارند علاوه بر لذت بردن از آثار ادبی او، با روند رشد و شکوفایی ادبی این نویسنده، به خصوص قبل و از بعد از تبعید او به اردوگاه‌های کار اجباری، آشنا شوند.

اما اگر شما جزء آن دسته اشخاصی هستید که دوست دارید فقط از آثار ادبی داستایوفسکی لذت ببرید و وقت و حوصلۀ خواندن تعداد بسیار زیاد آثار او را به ترتیب ندارید، اصلا نگران نباشید. می‌توان گفت شالودۀ اصلی فلسفۀ داستایفسکی و چکیده‌ای از تمام سبک‌ها و شخصیت‌های مشهور او، در پنج رمان شاهکار و حجیم او نهفته است.

شما با خواندن رمان‌های بزرگ «جنایت و مکافات»، «ابله»، «شیاطین (جن‌زدگان)»، «جوان خام» و «برادران کارامازوف» می‌توانید دیدی جامع و دقیق نسبت به کلیه آثار او پیدا کنید. همچنین، در راه خواندن آثار داستایفسکی، سه رمان کوتاه (ناولا) «یادداشت‌های زیرزمینی»، «خاطرات خانه اموات» و «قمارباز» از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می باشد.

با این تفاسیر، ما چگونه داستایوفسکی بخوانیم؟ در ادامه گلچینی از مهم ترین و کلیدی‌ترین آثار «فئودور داستایوفسکی» برای انتخاب بهترین روش داستایفسکی خوانی، معرفی و بررسی می‌شوند.

یادداشت های زیر زمینی

رمان کوتاه (ناولا) یادداشت‌های زیرزمینی ، یکی از اولین نمونه رمان‌های مکتب ادبی «اگزیستانسیالیسم» می‌باشد. یادداشت‌های زیرزمینی از اولین آثار ادبی است که نویسنده پس از سال‌ها تبعید و سختی کشیدن در اردوگاه‌های کار اجباری به نگارش درآورده است.

از این رو، از این رمان به عنوان نقطه عطفی بسیار بزرگ در روند نویسندگی داستایفسکی یاد می‌شود. «یادداشت‌های زیرزمینی» تک گویی بسیار بلندی است از شخصیت ناشناسی بسیار عجیب و غریب، انسان و جامعه گریز، عاصی، پریشان و در عین حال، عمیق و متفکر.

راوی این رمان، حرف‌های زیادی برای گفتن دارد و در قالب درد و دل و نوعی اعتراف، حرف‌های خود را به مخاطب کتاب می‌زند. او در خلال بیان داستان زندگی خویش و کلی حرف از جاهای دیگر، نظر شخصی خود را از اینکه چرا از جامعه گریخته و به زیرزمین پناه آورده است را شرح می‌دهد…

مطالعۀ مقالۀ بررسی و مقایسه تطبیقی ترجمه‌های مختلف رمان یادداشت‌های زیرزمینی به شما جهت انتخاب بهترین و کامل ترین ترجمه، کمک خواهد کرد. از این رو به ادامه مقاله چگونه داستایوفسکی بخوانیم؟ می‌پردازیم.

قمارباز

پیشنهاد می‌شود رمان کوتاه «قمارباز» را پیش از رمان «جنایت و مکافات» بخوانید. داستایفسکی این رمان را در سال 1866، و زمانی که زیر بار سنگینِ بدهیِ حاصل از قمار بود، تنها طی چند هفته نوشت؛ اما نتیجۀ این کارِ عجله ای، شاهکاری دیگر از سوی او شد! در واقع، «قمارباز» را می‌توان شخصی ترین اثر داستانی «فئودور داستایفسکی» دانست.

قمارباز روایتی است سخت تأمل برانگیز، عمیق و در عین حال، ریش خندگونه و کمدی، از معلم سرخانه‌ای به نام «الکسی ایوانویچ» که برای به دست آوردن دل معشوقۀ خویش، به قماربازی معتاد می‌شود! او در واقع عاشق دختر فردی به نام «ژنرال» شده‌است که در خانۀ او، به تدریس کودکان خانواده مشغول است.

در کنار داستانِ مالیخولیایی عشق معلم به دختر، ما از سودای پولدارشدن ژنرال از طریق ارثیه «مادربزرگ» خود با خبر می‌شویم. اما داستان زمانی جالب می‌شود که این مادربزرگ، خود به شهر آمده و در کنار «الکسی ایوانویچ» مشغول به قمار می‌شود!

در بازار کتاب ایران، ترجمه‌های متعددی از رمان قمارباز وجود دارد که کار انتخاب بهترین ترجمه را برای مخاطبین بسیار سخت می کند. از این رو، مقالۀ بررسی و مقایسه تطبیقی ترجمه‌های مختلف رمان قمارباز می‌تواند برای شما بسیار راهگشا باشد.

جنایت و مکافات

شاید کمتر کسی باشد که نام اولین رمان شاهکار از پنج رمان بزرگ داستایوفسکی را نشنیده باشد. رمان جنایت و مکافات از بزرگ‌ترین رمان‌های روانشناسانه تمام تاریخ ادبیات است. می‌توان گفت داستایفسکی، در مقام نویسنده نسل طلایی ادبیات روسیه ، با نوشتن این رمان متولد شد.

«جنایت و مکافات» روایتی است عمیق و نفس پیر از جنایتی هولناک به دلیل فقر. شخصیت اصلی این رمان، «راسکلنیکف (راسکولنیکف)»، جوانی تحصیل کرده، منزوی و بسیار فقیری است که برای تحصیل از روستا به شهر آمده است. او که خود را از هر جهت شکست خورده و ضعیف می‌بیند، دچار افکار خطرناک و دیوانه کننده‌ای برای رسیدن به قدرت می‌شود.

«راسکلنیکف» نقشۀ قتل پیرزنِ عبوسی را دارد که به شغل رباخواری مشغول است؛ اما او از عواقب این قتل برای خود باخبر نیست. داستان زمانی جالب می‌شود که مخاطب متوجه می‌شود که مکافات این قتل بیش از اینکه جنبه واقعی و بیرونی داشته باشد، از درون «راسکلنیکف» نشأت می‌گیرد.

برای انتخاب بهترین ترجمۀ این رمان، پیشنهاد می‌شود حتما مقالۀ «بررسی و مقایسه تطبیقی ترجمه‌های مختلف رمان جنایت و مکافات» را بخوانید.

برادران کارامازوف

«برادران کارامازوف» آخرین، پخته ترین، حجیم ترین، فلسفی ترین و پیچیده ترین رمان فئودور داستایفسکی می‌باشد. این رمان در بردارندۀ خلاصه ای حیرت انگیز از تمام فلسفۀ داستایوفسکی و تمام راهی است که او در به چالش‌کشیدن دنیا و انسان، پیموده است. از این رو، به همۀ کتابخوان‌ها پیشنهاد می‌شود این شاهکار ادبی را در انتهای راه خوانش داستایفسکی مطالعه فرمایند.

«برادران کارامازوف» روایتی است درام، مذهبی و روانشناسانه از داستان زندگی خانوادۀ «کارامازوف». پدر این خانواده، «فئودور کارامازوف»، سرمایه دار بداخلاقی است که به ناگهان، به قتل می‌رسد. این قتل زندگی را برای چهار پسر او («میتیا»، «ایوان»، «آلیوشا» و برادر نامشروع آن ها، «اسمردیاکوف») زیرورو می‌کند.

ادامۀ داستان روایتی است است هیجان‌انگیز و بسیار زیبا از شخصیت و زندگی این چهار برادری که تفاوت‌های بسیاری با هم دارند؛ از میتیای عیاش و خوشگذران تا ایوان روشنفکر و تحلیلگر. این رمان از پیچیدگی‌های مفهومی و زبانی نسبتا بالایی برخوردار است که نقش ترجمه در تجربۀ مطالعۀ این اثر را، بسیار پر رنگ می‌کند.

از این رو، حتما پیشنهاد می‌شود قبل از خرید این رمان بی‌نظیر، مقالۀ بررسی و مقایسه تطبیقی ترجمه‌های مختلف رمان برادران کارامازوف را مطالعه فرمایید.