کتاب در دفاع از روشنفکران برای اولین بار در سال 1972 در فرانسه منتشر شده است و نسخه‌ی اصلی آن شامل 3 سخنرانی از ژان پل سارتر است. ژان پل سارتر نویسنده، فیلسوف، روشنفکر و فعال سیاسی و اجتماعی مشهورِ فرانسوی بود که آوازه‌ی او در سراسر دنیا پیچیده است.
یکی از بزرگترین کارهای ماندگار سارتر، پایه‌گذاری فلسفه‌ی اگزیستانسیالیسم به همراه برخی دیگر از فیلسوفان بزرگ بود که کاربرد و تاثیر این فلسفه در زندگی انسان‌ها تا به امروز نیز، کاملاً ملموس بوده است. سارتر علاوه بر آثار فلسفی، رمان‌ها و نمایشنامه‌های بسیار بزرگی نوشته است و به پاس خلق این شاهکارها، در سال 1964 برنده‌ی جایزه نوبل ادبیات شد، اما هیچگاه آن را نپذیرفت. سارتر دلیل این کار را سیاست‌های سازمانیِ حاکم بر این رویدادهای ادبی می‌دانست.
در کتاب در دفاع از روشنفکران فقط با محتوای متن اصلی کتاب، یعنی 3 سخنرانی از سارتر در باب روشنفکری، طرف نیستیم و به لطف مترجم، چند قسمت دیگر نیز به کتاب اضافه شده است. این چند قسمت شامل مقدمه‌ای از فرانسوا شاتله، مقدمه‌ای از دکتر مصطفی رحیمی (که یکی از محققان تخصصی آثار سارتر در ایران بوده است) و نامه‌ای از امیل زولا (به عنوان یک روشنفکر) به فلیکس فور (رئیس جمهور فرانسه در عصر زولا) است.
در مقدمه‌ی شاتله از این موضوع می‌خوانیم که آیا اصلاً می‌توان کسی را روشنفکر نامید و تعریفی برای این واژه پیدا کرد؟ معیارهای این تعریف چیست؟
در مقدمه‌ی مصطفی رحیمی از بررسی ارزش‌های روشنفکری در دنیا و تحلیل آن در تاریخ و فرهنگ ایرانی می‌خوانیم. پس از این دو مقدمه‌ی پُربار، نوبت به سخنرانی‌های اصلی کتاب می‌رسد:
«روشنفکر کیست؟» : در این بخش سارتر به ارائه‌ی تعریفی دقیق، جامعه و موشکافانه از واژه‌ی روشنفکر می‌پردازد و همچنین، از تفاوت آن با روشنفکران قلابی و اینکه چه کسانی را می‌توانیم در نهایت روشنفکر بدانیم سخن می‌گوید.
«وظیفه‌ی روشنفکر» : پس از واکاوی دقیق مفاهیم روشنفکری، سارتر به شرح دادن وظایف و مسئولیت‌های فرد به عنوان روشنفکر می‌پردازد. به طور خلاصه سارتر شریک شدن روشنفکر در دغدغه‌های انسانی و اجتماعی و فعالیت در جهت رفع مشکلات آن‌ها را، از جمله وظایف یک روشنفکر می‌داند.
«آیا نویسنده روشنفکر است؟» : سارتر در نهایت به بررسی و تحلیل معیارها و وظایف روشنفکر در قالب یک نویسنده می‌پردازد و سعی بر پاسخ‌دهی به سوال مهم ارائه شده دارد.
علارغم اندکی سخت‌خوان بودن کتاب، خواندن این کتاب برای شناخت و قدرت تشخیص روشنفکری و روشنفکران در عصر حاضر، بسیار مفید است.
از دیگر آثار ژان پل سارتر می‌توان به کتاب فلسفی هستی و نیستی با ترجمه‌ی مهستی بحرینی و رمان تهوع با ترجمه‌ی امیر جلال‌الدین اعلم اشاره کرد که هر دو کتاب توسط نشر نیلوفر به چاپ رسیده‌اند. رمان طاعون از آلبر کامو (نشر نیلوفر) و کتاب ضدِ خاطرات از آندره مالرو (نشر خوارزمی)، از جمله آثار بزرگ ترجمه شده توسط رضا سیدحسینی می‌باشد.
در بخش هایی از این کتاب می خوانیم:
«خلاصه مشخصه‌ی روشنفکر این است که از جانب هیچکس رسالتی ندارد و وضع اجتماعی خود را از هیچ مقامی نگرفته است. فی حد ذاته ـ برخلاف پزشکان و آموزگاران که قدرت حاکم با تصمیم قبلی، آن ها را به عنوان ماموران خویش ایجاد کرده- محصول هیچ تصمیم قبلی نیست، بلکه ثمره عجیب الخلقه جوامع غول‌آسا است. هیچکس او را نمی‌خواهد و هیچکس او را به رسمیت نمی‌شناسد (نه دولت، نه برگزیدگان قدرت حاکم، نه گروه‌های فشار، نه سازمان‌های طبقات استثمار شده و نه توده‌ها).»
«بنابراین جمع روشنفکران، در اصل و منشاء، مجموعه‌ی گونه‌گونی از انسان‌ها هستند که به وسیله‌ی یک رشته کارهای ((فکری)) (علوم ریاضی، علوم تطبیقی، طب، ادبیات و …) به شهرت رسیده‌اند و از این شهرت‌شان برای تجاوز از قلمرو خویش و انتقاد از جامعه و حاکمیت مستقر تحت عنوان یک تصور جامع و جزمی انسان (مبهم یا صریح، اخلاقی یا مارکسیستی) سوءاستفاده می‌کنند.»
«مستقیم‌ترین دشمن روشنفکر کسی است که من او را روشنفکر قلابی می‌نامم- و ((نیزان)) سگِ پاسبان می‌نامید- و از جانب طبقه‌ی مسلط اغوا شده است تا به دلایلی که ادعای جدی‌بودن دارد، یعنی ظاهراً محصول روش‌های دقیق عملی جلوه می‌کند، از ایدئولوژی جزئی‌گرا دفاع کند.»
انتشارات نیلوفر
