چگونه شکسپیر بخوانیم؟
ویلیام شکسپیر کیست؟
وقتی از شعر و ادبیات نمایشی به زبان انگلیسی حرفی به میان می‌آید، امکان ندارد نام «شکسپیر» شنیده نشود؛ شاعر و نویسنده‌ای نه برای یک دوره، بلکه برای تمام دوران‌ها. بسیاری از بزرگان ادبیات، «ویلیام شسکیپر» را بزرگترین نویسندۀ انگلیسی زبان و از بهترین نمایشنامه‌نویسان دنیا می‌دانند.
شکسپیر را شاعر ملّی انگلستان و تاثیرگذارترین نویسنده بر ادبیات انگلیسی لقب داده‌اند. آثار او متشکل از 39 نمایشنامه، 154 سونات و 3 شعر بسیار بلند روایی است. تمام آثار شکسپیر، تقریبا به تمامی زبان‌های زنده دنیا ترجمه شده‌اند و بسیاری از آن‌ها، تا زمان حال، به بالاترین تعداد اجراهای نمایشی در سراسر دنیا رسیده‌اند.
ویلیام شکسپیر در سال 1564 متولد شد و در سال 1616 چشم از جهان فرو بست. آثار اولیۀ او در ژانرها و سبک‌های «کمدی» و «تاریخی» جای داشتند اما، تنها پس از سال 1608 بود که شکسپیر به نمایشنامه‌های «تراژدی» روی آورد. او با خلق نمایشنامه های بی‌نظیری همچون «هملت» و « مکبث» در این دوره از زندگی‌اش، به شهرتی باورنکردنی رسید.
مجموعه آثار ویلیام شکسپیر
به دلیل گستردگی آثار شکسپیر در زمینۀ ادبیات نمایشی، بهتر است آثار او را در سه دستۀ «کمدی‌ها»، «تاریخی‌ها» و«تراژدی‌ها» دسته‌بندی کرد، اما چگونه شکسپیر بخوانیم؟
برخی از مهم‌ترین نمایشنامه‌های کمدی شکسپیر عبارتند از:
- «تاجر ونیزی»
- «کمدی اشتباهات»
- «رویا در شب نیمۀ تابستان»
- «رام کردن زن سرکش»
- «حکایت زمستان»
- «طوفان»
برخی از مهم‌ترین نمایشنامه‌های تاریخی شکسپیر عبارتند از:
- «ریچارد سوم»
- «هنری پنجم»
- «هنری ششم»
برخی از مهم‌ترین نمایشنامه‌های تراژدی شکسپیر عبارتند از:
- «رومئو و ژولیت»
- «آنتونی و کلئوپاترا»
- «تراژدی قیصر (جولیوس قیصر)»
- «اتللو»
- «لیر شاه (شاه لیر)»
- «مکبث»
- «هملت»
برخی دیگر از کتاب‌های منتشر شده از اشعار، داستان‌ها و دیگر نوشته‌های جمع‌آوری شده و گلچین شده از شکسپیر عبارتند از:
- «غزلواره ها»
- «داستان‌های شکسپیر»
- «در باب قدرت»
- «بخوان خط خاموش عشق»
- «مجموعه آثار نمایشی ویلیام شکسپیر»
برای اینکه به سوال چگونه شکسپیر بخوانیم، پاسخ دهیم دو راه متفاوت وجود دارد. اولین راه، خواندن تمامی آثار او به ترتیب تاریخ نگارش آن‌ها می باشد که بنابر دلایلی، مانند عدم مشخص بودن تاریخ دقیق انتشار برخی از این آثار ادبی، راه مبهم و سختی می‌تواند باشد.
راه دوم، خواندن آثار شکسپیر بر اساس دسته‌بندی سه‌گانه‌ای است که در بالا آورده شده است. با این روش، مخاطب می‌تواند در کنار درک درست از مسیر تغییر و تحول فکری و سبکی شکسپیر، به صورت انحصاری، با برخی از بهترین نمونه آثار ادبیات تراژدی و کمدی و … نیز آشنا شود.
حجم آثار ویلیام شکسپیر برای مخاطبین و علاقه‌مندان عادی بسیار زیاد می‌باشد و مطالعۀ همۀ آثار شکسپیر، علارغم همه ویژگی‌های مثبتش، می‌تواند بسیار طاقت‌فرسا و سخت باشد. از طرفی، بسیاری از آثار کمدی و تاریخی شکسپیر، به زیبایی و پختگی آثار تراژدی‌اش نمی باشد.
در ادامه، برخی از بهترین آثار شکسپیر با ترتیبی خاصی برای شما گلچین شده است. شما می‌توانید با پیروی از این مسیر، سیر مطالعاتی بسیار مفید و لذت‌بخشی از آثار شکسپیر را تجربه کنید. اگر در نمایشنامه‌خوانی تازه‌کار هستید، مقالۀ «نمایشنامه خوانی را از کجا شروع کنم؟» را قبل از مطالعۀ ادامۀ این مقاله بخوانید.
1- تاجر ونیزی (بین 1596 تا 1598)
بهتر است قبل از شروع مطالعه نمایشنامه‌های شاهکار تراژدی شکسپیر، نمایشنامۀ کمدی تاجر ونیزی را بخوانید. این کار باعث می‌شود تا شما با ادبیات دوره اولیه آثار شکسپیر آشنا شوید و ریشه‌های شکل‌گیری نمایشنامه‌های بی‌نظیر بعدی را، در لابه‌لای متن چنین نمایشنامه‌ای، ببینید.
«تاجر ونیزی» در واقع یک نمایشنامه کمدی-رمانتیک است. این نمایشنامه سرگذشت تاجری ونیزی به نام «آنتونیو» را روایت می‌کند که برای کمک رساندن به دوست خود، «باسانیو»، مجبور به گرفتن پول نزول از یهودی رباخواری به نام «شایلاک» می‌شود.
«شایلاک» به «آنتونیو» پول قرض می‌دهد اما، برای او در صورت بازنگرداندن پول، جریمه عجیب و سنگینی می‌گذارد: «یک رطل (پیاله) گوشت از تن خود»! از قضا، «آنتونیو» گرفتار بدبختی بزرگی می‌شود و پولش را از دست می‌دهد و برای ادای دین خود، به سوی «شایلاک» بر می‌رود؛ اما، باید دید چه اتفاق‌های دیگری نیز در این بین رخ خواهند داد…
2- رومئو و ژولیت (1597)
«رومئو و ژولیت» مشهورترین و پراجراترین نمایشنامه «عاشقانه» و «تراژدی» دنیاست. از روی این نمایشنامه تاکنون، اقتباس‌های سینمایی، موسیقیایی و داستانی بسیار موفق و متعددی صورت گرفته است. تاثیر این نمایشنامه از زمان انتشار خود تاکنون تا حدی بوده است که دو شخصیت اصلی آن، «رومئو» و «ژولیت»، به عنوان نماد جهانی عاشقان جوان شناخته می‌شوند.
در واقع رومئو و ژولیت روایتی است از عشق ممنوعۀ دو جوان ایتالیایی که به دلیل اختلاف‌های شدید و خونبار خانواده‌هایشان، از رابطه با یکدیگر منع شده‌اند. رومئو علارغم مشکلات این دو خانواده، عاشق ژولیت شده و برای رسیدن به او دست به هر فداکاری می‌زند.
طی یکی از درگیری‌های خونبار میان این دو خانواده، «رومئو» مجبور به قتل برادرزادۀ «ژولیت» می‌شود. این اتفاق باعث می‌شود تا «رومئو» طرد و تبعید شود اما او، دوری «ژولیت» را طاقت نمی‌آورد. این نمایش زمانی به اوج خود نزدیک می‌شود که این دو عاشق، راهی جز خودکشی را برای رهایی از مشکلات، در مقابل خود نمی‌بینند.
اگر شما هم به مطالعۀ آثار ادبی عاشقانه و درام علاقه‌مندید، پیشنهاد می‌شود حتما نگاهی نیز به مقالات «از ژانر درام چی بخونم؟» و «از ژانر عاشقانه چی بخونم؟» بیندازید.
3- هملت (بین 1599 تا 1601)
«هملت» طولانی‌ترین و ممتازترین نمایشنامۀ شکسپیر است. این نمایشنامه با نام کامل «سرگذشت تراژدیک هملت؛ شاهزاده دانمارک» یکی از کلیدی‌ترین، قوی‌ترین و پرطرفدارترین نمایشنامه‌های «تراژدی» در سراسر تاریخ ادبیات بوده است. این نمایشنامه روایتی است از زندگی ناراحت‌کننده شاهزاده‌ای احساسی اما خوش‌فکر به نام «هملت».
عموی هملت، «کلادیوس»، برای رسیدن به پادشاهی، پدر هملت را کشته و با مادر او ازدواج می‌کند و خشم عظیمی را در هملت ایجاد می‌کند. اکنون، هملت دل شکسته باید به خواسته‌های پادشاه جدید تن بدهد و بار خفت بی‌نهایتی را حمل کند. اما همه چیز با پیدا شدن سر و کلۀ شبح شاه کشته شده و تقاضای خون خواهی او از شاه جدید زیرورو می‌شود…
4- اتللو، چگونه شکسپیر بخوانیم؟ (1603)
کتاب اتللو نمایشنامه‌ای است تراژدیک از عشقی نافرجام. این نمایشنامه حول محوریت عشقی شکل گرفته است که، علارغم علاقه و شور و شوق بسیار، به دلیل تفاوت‌های نژادی، سنی و … به فاجعه‌ای دردناک بدل می‌گردد. «اتللو» نمایشی است از حماقت و حسادت بشری که با نام عشق، مرزهای جنایت و شرّ بشری را جابه‌جا می‌کنند.
«اتللو» نام فرمانده یکی از سپاهان جنگ‌های عثمانی است که با دختر پادشاه لشکر مقابل، «دزدمونا» فرار کرده و ازدواج می‌کند. «دزدمونا» دختری بسیار زیبا، ثروتمند و جوان‌تر از «اتللو» است.
از طرفی، افسر زیر دست «اتللو»، فردی به نام «لاگو»، نقشه‌ای شیطانی می‌کشد و او را متقاعد می‌کند که همسرش، «دزدمونا»، مشغول خیانت به او با یکی از افسران شپاه به نام «کاسیو» است. «اتللو» را خشم حاصل از حسادت کور می‌کند و دست به قتل‌های فاجعه‌باری می‌زند که دل هر مخاطبی را لبریز از خشم و ترحم می‌کند و پایانی بسیار تراژدیک را برای خود می‌سازد…
5- مکبث (1606)
«مکبث» یکی از فلسفی‌ترین و عمیق‌ترین کارهای شکسپیر است. این نمایشامه حول محوریت ذات انسانی و تغییر ناگهانی و بسیار سادۀ انسان نیک، به شَرترین موجودات شکل گرفته است. در این نمایشنامه، شکسپیر با وام‌گیری از افسانه‌های یونانی، داستانی هیجان‌انگیز و پرکینه از مسیر کثیف رسیدن به قدرت را، برای سیاستمداران و نظامیان ترسیم می‌کند.
در واقع مکبث یکی از سرداران دلاور و نام آور سپاه کشور اسکاتلند است. او که در ظاهر و در تصور خود، فردی بسیار خوب و نیک‌رفتار است، به دام هوا و هوس‌های تاریک اعماق دل خود می‌افتد. او با راهنمایی و تحریک همسر شیطان صفت خود، پادشاه را به قتل می‌رساند و بر تخت پادشاهی تکیه می‌زند. اما این همۀ ماجرا نیست!
حال «مکبث» از طرفی با وجدان نیمه بیدار خود کلنجار می‌رود و کم‌کم، دچار فروپاشی و فرسایش روانی می‌شود. او برای رسیدن به آرامش، از هیچ جنایت و ظلمی کم نمی‌گذارد. از طرفی دیگر، کشور همسایه اسکاتلند، برای پایان دادن به حکومت دیکتاتوری و ظالم «مکبث»، به اسکاتلند حمله می‌کند….