نگاهی به تاریخ جهان (سه جلدی)

نقد و بررسی

نگاهی به تاریخ جهان (سه جلدی)

«نگاهی به تاریخ جهان» یک کتاب غیر داستانی تاریخی است که در قالب نامه نگاری نگاشته شده و روایتی از تاریخ برای نوجوانان به قلم جواهر لعل نهرو فعال سیاسی، مورخ، حقوقدان و رییس جمهور هندوستان می باشد. این اثر تحسین برانگیز برای اولین بار در سال ۱۹۳۴ در کشور هند به صورت یک مجموعه کتاب سه جلدی منتشر شد؛ و در حقیقت شامل مجموعه ای از ۱۹۶ نامه درباره تاریخ جهان است که در فاصله سال های ۱۹۳۰ تا ۱۹۳۳ توسط نویسنده اش در زندان های مختلف هند استعمار زده نوشته شده است.

نهرو این نامه ها را خطاب به دخترش «ایندیرا» و در ادامه نامه هایی که در سال ۱۹۲۸ برای او فرستاده بود، نوشته است. اما هیچکدام از آن ها تا زمان آزادی او از زندان در سال ۱۹۳۳ ارسال نشدند؛ و در نهایت در سال ۱۹۳۴ توسط خواهر نهرو تنظیم شده در ۱,۱۹۲ صفحه مفصل به صورت سه جلدی منتشر شدند.

کتاب نگاهی به تاریخ جهان پس از انتشار مورد توجه بسیاری قرار گرفت و همچنان جزو کتاب های برتر و توصیه شده تاریخ برای نوجوانان در جهان می باشد. این کتاب برای اولین بار در ایران توسط آقای محمود تفضلی در سال ۱۳۳۸ ترجمه و توسط نشر امیرکبیر منتشر شد. چند سال بعد آقای نهرو نسخه ترجمه شده از این کتاب را دید و در یادداشتی از آقای تفضلی تشکر کرد.

ترجمه کتاب نگاهی به تاریخ جهان، در ایران با استقبال بی نظیر دانشجویان و عموم مردم مواجه شد و بارها مورد تجدید چاپ قرار گرفت. به طوری که در سال ۱۳۹۹ به چاپ بیست و یکم نیز رسیده است. این کتاب از جمله آثاری است که رهبر فرزانه انقلاب آقای خامنه ای مطالعه اش را توصیه کرده اند.

کتاب نگاهی به تاریخ جهان مجموعه ای از نامه ها هستند که جواهر لعل نهرو برای آشنایی اجمالی دختر نوجوان اش از جهان و تاریخ آن نوشته است. در چند نامه اول، نهرو ابراز ناراحتی می کند که نمی تواند در کنار دخترش باشد و برای تولدش هدایای مادی به او بدهد. بنابراین عشق و علاقه به دخترش را در قالب دانش و حکمتی که از طریق کلماتی که از قلبش بیرون می آید به او ابراز می کند.

این کتاب دربرگیرنده ۱۹۶ نامه است و تاریخ بشریت را از ۶۰۰۰ سال قبل از میلاد تا زمان نوشتن نامه ها و زمان معاصر پوشش می دهد. بخش عمده ای از این نامه ها در مورد ظهور و سقوط امپراتوری ها در سراسر جهان و توسعه تمدن ها است. نهرو درباره تاریخچه هر مکان مهمی از یونان در غرب دور تا چین در شرق برای دخترش صحبت می کند. همچنین در مورد جنگ هایی که در این سال ها درگرفت، بزرگ ترین انقلاب هایی که حکومت ها را سرنگون کردند، و نیز درباره رهبران و پادشاهان افسانه ای -از اسکندر مقدونی تا مهاتما گاندی- اطلاعات مفیدی را ارائه می دهد.

بدون شک خوانندگان هنگام مطالعه این کتاب متوجه خواهند شد که با اثری منحصر به فرد و در سطح عالی روبرو هستند. این واقعیت که کتاب نگاهی به تاریخ جهان در شرایط زندان و بدون دسترسی به هیچ کتاب مرجعی نوشته شده، نمایانگر هوش و درک باور نکردنی نهرو از تاریخ و عمق اطلاعات او است.

برخلاف بسیاری از کتاب های تاریخی دیگر که کم و بیش در مورد دوره تاریخی خاصی از فرهنگ های خاص صحبت می کنند، این کتاب نمایی همه جانبه و گسترده از تاریخ بشریت را پیش روی خواننده می گستراند. نهرو این کتاب را با ذکاوت فراوان نوشته که خواندن آن را جذاب کرده است. قالب انتخابی او برای تدریس تاریخ به دختر نوجوانش، از موثر ترین شیوه های آموزشی برای همه گروه های سنی است که خواندن آن را ساده، سرگرم کننده و لذت بخش می کند.

نهرو در این کتاب خواننده اش را درگیر جزییات تاریخ بسیار دور نمی کند. بخصوص در مورد ۵۸۰۰ سال ابتدایی او یک نمای کلی از تمدن ها را ارائه می دهد. اما با نزدیک شدن به دوره معاصر و قرن نوزدهم و بیستم، او جزییات بیشتری مطرح کرده و بحث های طولانی تری را پیش می کشد.

از دیگر ویژگی های برجسته این کتاب، زاویه دید بومی و غیر غربی آن به تاریخ جهان می باشد؛ به طوری که آن را می توان جزو اولین تاریخ نگاری های غیر غربی به شمار آورد. نگاه تاریخی این اثر اگرچه بی طرفانه نیست، اما به روشنی احساس بیزاری جامعه استعمار زده هند را نسبت به نظام های امپریالیستی و سرمایه داری نشان می دهد و باعث هوشیاری خواننده دربرابر استعمار های تازه می شود.

جواهر لعل نهرو (۱۹۶۴-۱۸۸۹)، یک حقوقدان و از رهبران جنبش استقلال هند و کنگره ملی هند بود. او به عنوان اولین نخست وزیر هند پس از اعلام استقلال در ۱۵ اوت ۱۹۴۷ انتخاب شد. نهرو طی سال های ۱۹۵۹-۱۹۵۸ وزیر دارایی هند و اولین نخست وزیر هند در سال های  ۱۹۶۴-۱۹۴۷ بود. آقای نهرو در هند به «پاندیت» (معلم) شهرت داشت. او در طول زندگی کتاب های بسیاری نوشت از جمله «به سوی آزادی» (۱۹۳۶)، «کشف هندوستان» (۱۹۴۶) و «هندوستان و جهان» (۱۹۳۶).

از محمود تفضلی ترجمه کتاب های دیگری نیز در دسترس می باشد که می توان کتاب های «همه مردم برادرند» اثر ماهاتما گاندی (نشر امیرکبیر)، «زندگی بتهوون» اثر رومن رولان (نشر امیرکبیر) و «پیام تن» اثر ترز برترا ( نشر آسیم ) را نام برد.

در بخش هایی از کتاب نگاهی به تاریخ جهان می خوانیم:

عادت کرده ای که در روز تولدت هدایایی همراه با تبریکات از من دریافت داری. اکنون تبریکات فراوان خود را برایت می فرستم اما از زندانی که در آن هستم چه هدیه ای می توان برایت تهیه کرد؟ هدایایی که از اینجا می فرستم نمی توانند مادی و محسوس باشند. فقط می توانند چیزهایی از نوع هوا و فکر و روح ـ از آنگونه که ممکن است پریان به ارمغان بیاورند ـ باشند که حتی دیوار های زندان هم نمی توانند مانع آن ها گردند.

 

برنامه پنج ساله اتحاد شوروی کاری عظیم بود. اینکار در واقع تعدادی انقلابات بزرگی در کشاورزی به شمار می رفت که به جای روش قدیمی و تولید های کوچک کشاورزی روش های تازه تولید های عظیم دست جمعی و مکانیزه را برقرار می ساخت. از لحاظ صنعتی نیز انقلاب بزرگی صورت گرفت زیرا روسیه را با سرعتی زیاد صنعتی کرد. اما جالب ترین خصوصیت این برنامه روحی بود که در ماورای آن وجود داشت زیرا این روح در سیاست و صنعت تازگی داشت. این روح تازه، روح علم بود و کوشش به عمل می آمد که روش های علمی و اندیشه های علمی برای ساختن جامعه به کار بسته شود. پیش از آن در هیچ کشوری حتی در پیشرفته ترین کشور ها چنین چیزی وجود نداشت و همین به کار بستن روش های علمی در مورد امور اجتماعی و انسانی خصوصیت بارز و نمایان برنامه های شوروی می باشد.

 

انگلیسی ها و فرانسوی ها مردم متمدنی هستند و از بسیاری جهات پیشوایان تمدن جدید می باشند. معهذا همین مردم که در زندگی خصوصی شایسته و مؤدب و با ملاحظه هستند در کارهای عمومی و هنگام اختلاف با مردم و ملل دیگر تمام شایستگی و ادب و ملاحظه کاری خود را فراموش می کنند. انگار میان طرز رفتار افراد با هم و طرز رفتار ملت ها ہا یکدیگر تضاد و تناقض نمایــانی وجود دارد. به کودکان و جوانان تعلیم داده می شود که خودخواه نباشند، و همیشه به دیگران هم بیندیشند و رفتارشان شایسته و نيك باشد. تمام آموزش و پرورشی که به ما داده می شود برای این است که این چیز ها را به ما تعلیم دهد و عملا هم ما تا اندازه ای این تعلیمات را می آموزیم و یاد می گیریم. اما در این ضمن جنگ فرا می رسد و تمام درس های خود را از یاد می بریم و درنده خویی و وحشی گری ما چهرۀ مهیبش را نمایان می سازد و در نتیجه مردمان بسیار شایسته و با ادب و نيك، به صورت وحشیان درنده در می آیند.

مشخصات

نگاهی به تاریخ جهان (سه جلدی)