خاکستر
«بهمن فرزانه»، یکی از مترجمان و نویسندگان مشهور، موفق، پرکار و حاذق ایرانی است که بسیاری از کتاب ها و رمان های مهم و مطرح دنیا را ترجمه کرده است. او کسی است که با ترجمه بیش از ۸۰ کتاب و رمان به زبان فارسی، بسیاری از نویسندگان مطرح دنیا را به ایرانیان معرفی کرده است.
او در سال ۱۳۱۷ متولد شد. فرزانه از زمان کودکی به ادبیات علاقه داشت و کتاب های متعددی را مطالعه می کرد. او به هنر هم علاقه داشت ولی رشته معماری را برای تحصیل در دانشگاه انتخاب کرد. او این رشته را ناتمام رها کرد و به مدرسه ی مترجمی سازمان ملل رفت.
او پس از این دوران تمام وقتش را صرف ترجمه ی آثار فاخر بین الملل کرد. او به زبان های ایتالیایی، انگلیسی، اسپانیایی و فرانسوی تسلط داشت و برای آموختن زبان اسپانیایی دو سال به کشور اسپانیا سفر کرد. فرزانه، برای تحصیل به ایتالیا رفت و در حدود ۵۰ سال در این کشور زندگی کرد. او در سال ۱۳۹۲ به ایران بازگشت.
بهمن فرزانه کار ترجمه را با آثار «تنسی ویلیامز»، نویسنده مشهور آمریکایی شروع کرد و پس از آن آثار نویسندگان مشهوری ازجمله «گابریل گارسیا مارکز»، «آلبا دسس پدس» و «فیلیس هستینگز» را ترجمه کرد. فرزانه در همان جوانی با تنسی ویلیامز نامه نگاری می کردند و حدود چند ماه دورادور با یکدیگر معاشرت داشتند.
این نویسنده ی آمریکایی فرزانه را با «کارسون مک کالرز» و «ترومن کاپوتی» که از نویسندگان و نمایشنامه نویسان دیگر آمریکا هستند، آشنا کرد. این مترجم حاذق دو اثر «تابستان و دود» و «گربه ای روی شیروانی داغ» را از تنسی ویلیامز ترجمه کرد و در مصاحبه ای به پاره کردن نامه هایشان اشاره کرد.
بهمن فرزانه، سال ها در کشورهای دیگر زندگی کرد و دو سال ادبیات و یک سال هم تئاتر خواند. او در پی علاقه اش به سینما و تئاتر در یک فیلم ایتالیایی در همان دوران جوانی اش ایفای نقش کرد، در این فیلم نقش سفیر ایران در سازمان ملل را داشت. او مدت زمان زیادی در ایران نبود و در کشورهای اروپا زندگی کرد، همین موضوع سبب اشراف کامل این نویسنده به چند زبان شد.
کمتر مترجمی هست که بتواند آثار متعددی را از زبان های مختلف به فارسی ترجمه کند. او طی سال هایی که در ایران نبود با افراد زیادی دیدار کرد، او با فدریکو فلینی، کارگردان مشهور ایتالیایی دوست بود و گاهی او را ملاقات می کرد. «ایتالو کالوینو» نویسنده ی داستان های کوتاه ایتالیایی هم از دوستان دیگرش بوده است ولی برخلاف دیدارهایشان فرزانه هیچ گاه از او اثری ترجمه نکرد.
«عشق در زمان وبا» اثر دیگری از گابریل گارسیا مارکز است که بهمن فرزانه آن را به فارسی ترجمه کرده است. این مترجم شاخص این اثر را از ایتالیایی به فارسی ترجمه کرده و آن را با نسخه های اسپانیایی و انگلیسی تطبیق داده است. این کتاب اولین بار سال ۱۹۸۵ به زبان اسپانیایی منتشر شد و سه سال پس از آن به انگلیسی ترجمه شد. نویسنده ی این کتاب در این اثر به عشق نگاهی بیمار گونه دارد و آن را مانند وبا می بیند.
کتاب «چشم های سگ آبی رنگ» اثر دیگری از گابریل گارسیا مارکز است که فرزانه آن را به فارسی ترجمه کرده است. این مترجم مشهور و موفق کشور عزیز ما آثار آلبا دسس پدس ازجمله «عذاب وجدان» و «عروسک فرنگی» را هم به فارسی ترجمه کرده است. آلبا دسس پدس، روزنامه نگار و نویسنده ی ایتالیایی کوبایی قرن بیستم است که پدربزرگش نخستین رئیس جمهور کوبا بود.
ترجمه آثار «گراتزیا دلددا» توسط بهمن فرزانه عبارت اند از:
«گراتزیا دلددا» نویسنده و داستان نویس ایتالیایی برنده ی جایزه ی نوبل است.
او علاوه بر ترجمه ی آثار، تألیف کتاب هم در کارنامه ی ادبی اش دارد. کتاب «چرک نویس» اثر تألیفی اوست که سال ۱۳۸۳ از سوی انتشارات ققنوس منتشر شده است. این کتاب روایت داستان ارباب و خدمت کاری است که به سینما علاقه مند است.
او داستان های خود و سایر آثار فارسی را به ایتالیایی و یا سایر زبان ها ترجمه نمی کرد زیرا معتقد بود ادبیات ایران مملو از صدا است و چندان ترجمه پذیر نیست. همچنین او در کتاب چرک نویس خود از اشعار و رباعیات خیام به وفور استفاده کرده است و می گوید که این اشعار اغلب قابل ترجمه نیستند. در نهایت او در هفدهم بهمن ۱۳۹۲ در ۷۵ سالگی در تهران درگذشت.
فرزانه، بیشتر با ترجمه ی کتاب ارزشمند «صد سال تنهایی» شناخته شده است. این اثر را گابریل خوزه گارسیا مارکِز سال ۱۹۶۷ به زبان اسپانیایی منتشر کرد که بسیار توجه خوانندگان رمان را در دنیا به خود جلب کرد. این اثر با گذشت بیش از پنجاه سال همچنان جزء پرفروش ترین کتاب ها در دنیا است و بیش از سی میلیون نسخه از آن تا امروز در دنیا فروش رفته است.
او این اثر را به شیوایی از زبان ایتالیایی ترجمه کرده است؛ زیرا مترجم ایتالیایی این اثر از دوستان خود نویسنده بوده و هنگام برگردان این داستان همراه مترجم بوده است. صد سال تنهایی شاهکار ادبی آمریکای جنوبی است که نثر به شدت سخت و پیچیده ای دارد، ولی بهمن فرزانه با تجربه ی گران بهایش در این زمینه از پس آن برآمده است.
این کتاب داستان کولی های ساکن روستا آکوندو در آمریکای جنوبی است که درگیر ماجراهای عجیب و غریب می شوند. گارسیا مارکز این اثر را در سبک رئالیسم جادویی آفریده است، سبکی که طی آن در میان حقایق اتفاق های خاصی می افتد. نویسنده هنگام نوشتن این اثر حدود یک سال خودش را غرق نوشتن کرده است و پس از انتشار آن موفق به دریافت جایزه ی نوبل ادبی شد.